Lezen is niet hip. Lezen is voor sukkels.

Tijdens mijn zoektocht naar geschikt materiaal voor mijn website beland ik – of ik nu wil of niet – middenin een ware stortvloed aan leespropaganda. Overal duiken ze op: websites, stichtingen en leesbevorderingscommissies, die me op alle mogelijke manieren willen overtuigen dat lezen superbelangrijk is. Jongeren die lezen? Die doen helemaal mee en schoppen het ver in de maatschappij.  Lezen zou zomaar de sleutel kunnen zijn tot een rijk en succesvol leven. Oké, misschien wordt dat laatste niet letterlijk zo gesteld, maar je begrijpt vast wat ik wil zeggen.

Na flink wat uurtjes surfen denk ik: oké, boodschap ontvangen – lezen is belangrijk. Maar ondertussen zie ik in het nieuws, mijn opleiding en mijn werk telkens weer berichten langskomen die laten zien hoe het écht gesteld is met jongeren in het vmbo en mbo. Vele rapporten, waaronder het bekende PISA-onderzoek, schetsen een somber beeld: het leesgedrag van jongeren is zorgwekkend. Het is om te huilen. Er wordt nauwelijks gelezen. Niet in de klas, niet in de bus of trein, niet thuis, gewoon nergens. Behalve dan vanaf dat ene schermpje dat overal mee naar toegaat.

Met lede ogen zie ik dat thuis ook gebeuren. En nee, ik bedoel niet alleen het eindeloze scrollen en het leesontwijkende gedrag van mijn tienerdochters. Zelf maak ik me er net zo schuldig aan. Neem nou mijn voornemen om een goed boek te lezen: hoe vaak eindig ik niet onderuitgezakt op de bank met een spelletje Candy Crush (jaja, ik ben level 1000 ruim gepasseerd!) op mijn telefoon? Kleine schrale troost: meestal speelt er een podcast op de achtergrond.

Lezen is niet hip en zeker niet altijd makkelijk. Het vraagt wat van je: tijd, aandacht, concentratie. Je kunt teksten wel verpakken in kleurrijke covers, promoten met gelikte campagnes en lezen belonen met prijzen – ja, dat gebeurt echt – maar dat neemt niet weg dat lezen inspanning kost. En precies daar wringt de schoen. De gemiddelde jongere heeft daar simpelweg geen zin in. Of, zoals een van mijn studenten het treffend zei: 'Lezen is voor sukkels.'

Natuurlijk ga ik dit stuk niet negatief afsluiten. Helemaal niet zelfs. Ik ben namelijk regelmatig een enorme fan van lezen. Altijd al geweest, vanaf dat ik een klein Jolientje was. Al moet ik er eerlijk bij zeggen dat ook ik als jongere een tijdlang nauwelijks of met flinke tegenzin heb gelezen. Maar hoort dat niet ook gewoon een beetje bij een bepaalde leeftijdsfase? Wat ik eigenlijk wil zeggen, is dit: lezen moet weer normaal worden. Iets wat je doet, zonder dat er meteen een label als ‘leuk’ of ‘saai’ aan hangt. Gewoon lezen, omdat het kan of omdat het moet.

Wat betekent dat voor ons huidig onderwijs? Nou, dat we bij al onze vakken standaard lezen in de les. En dan niet van die slappe, samengevatte teksten die je meteen in slaap doen sukkelen, maar teksten die aanspreken en waar de docent zelf blij van wordt. Het examen Begrijpend Lezen en Luisteren zal grondig herzien moeten worden, of misschien zelfs helemaal afgeschaft, zodat er in de lessen Nederlands weer gewoon gelezen kan worden zonder dat de aandacht ligt op examentraining. Studenten moeten op school in een omgeving terechtkomen waar leesboeken aanwezig en toegankelijk zijn. Ze moeten terechtkomen in een omgeving waarin lezen heel normaal is. 

Jolien.